1 Inleiding
Wanneer op 13 mei 1943 de strijd in Noord-Afrika officieel beëindigd is, gaat men nadenken waar men de volgende landing zal lanceren. Deze landing zou vooral tot doel hebben om een opstapje te creëren voor een landing op het continent later op dat jaar. De voordelen voor een landing op Sicilië werden dan nog eens goed op een rijtje gezet, waarvan dit de meest noemenswaardige zijn:
1: Italië zou zich waarschijnlijk uit de oorlog terugtrekken en de Duitsers zouden de leemten in hun verdediging moeten opvullen, en dus veel meer manschappen nodig hebben die van andere oorlogstonelen zouden moeten komen (naar men hoopte o.a. in Normandië, zodat men minder tegenstand zou ondervinden bij de invasie).
2: De geallieerden hadden hun zeevaartroutes in de Middellandse zee veilig gesteld: er zou nu geen lange zeereis nodig zijn rond Kaap de Goede Hoop om naar Egypte en de Stille Oceaan te varen, maar men kon via de kortere route gaan.
3: De geallieerden zouden basissen krijgen die dichter bij Duitsland lagen, en zo zou het bombarderen van Duitsland veel vlotter en frequenter kunnen gebeuren.
4: En de Duitsers zouden een aanval op de Balkan en heel Italië moeten vrezen (de strategie van de periferie).
1.1 Het besluit tot de landing op Sicilie
Hierop werd door de geallieerde chefs van Staven besloten om dan over te gaan tot een landing op Sicilië. Althans na rijp beraad, want de keuze was niet zo logisch door het feit dat hier de Amerikanen en de Britten van mening verschilden.
De Amerikanen wilden zich vooral concentreren op de invasie op het Europese vasteland en Italië op de knieën dwingen door middel van luchtbombardementen. De Britten daarentegen, wilden ervoor zorgen dat de Duitsers de gehele zuidkust van Europa zouden moeten verdedigen.
Dit is dan de tactiek van de periferie – door de Duitsers te dwingen langs de hele periferie troepen te stationeren wilde men een verzwakking bekomen. Het was dus duidelijk dat de Amerikanen geen operaties meer wilden uitvoeren in het Middellandse Zeegebied, dit lijnrecht tegen het Britse standpunt in, dat het uiteindelijk toch gehaald heeft. Hierop resulteerden enkele wijzigingen aan het bevelsniveau.
Eisenhower promoveerde naar opperbevelhebber, Sir Harold Alexander zou onder Eisenhower algemeen commandant van de grondtroepen worden. Nu moest er zelfs reeds worden nagedacht over wat er na Sicilië zou komen. Hiervoor waren er twee grote redeneringen:
1: Men kon ofwel de steven richten naar Zuid-Frankrijk door Sardinië en Corsica te veroveren.
2: Ofwel kon men ook een landingspoging wagen op de Italiaanse laars.
Hierin kon men echter geen overeenkomst bereiken, en toen loste men het maar voorlopig op door twee afzonderlijke staven aan het werk te zetten : één voor de invasie op het Italiaanse vasteland, en één voor de invasie van Zuid-Frankrijk via Corsica en Sardinië. Nadat deze kwestie althans tijdelijk van de baan was geschoven kon men uiteindelijk aan de operatie beginnen.
2 De verdeling van de landingsplaatsen en de divisies
Hier kwam men reeds in het derde probleem terecht. Men had de techniek van de bevoorrading via de stranden nog niet kunnen beproeven en men had in de onmiddellijke nabijheid van de stranden geen grote havens die de capaciteit hadden om te zorgen voor de bevoorrading van de troepen.
Er waren wel grote havens aanwezig op het eiland (Messina, Palermo, Catania en Syracuse), maar deze waren enorm verstevigd met kustgeschut en konden onmogelijk genomen worden door een amfibische aanval. Men zou dus moeten kiezen voor de troepen te bevoorraden via de stranden. Hierdoor kozen de Gecombineerde Chefs van Staven voor twee task forces.
De Britse task force (het achtste leger) kwamen onder het bevel van Bernhard Law Montgomery, en de Amerikaanse task force (het zevende leger) kwam onder het bevel van George S. Patton. Zij stonden gezamenlijk onder het direct commando van generaal Alexander, bevelhebber van de 15de Legergroep.
2.1 Plannen ter discussie
Na felle discussies kwam Alexander met een plan voor twee gelijktijdige aanvallen. Hiertegen kwam echter verzet van Montgomery die vond dat zijn landingsstrook (160km – van Gela tot Catania) te breed was en dat zijn task force uitgesmeerd werd over een te groot gebied.
Hiertegen protesteerde men met het argument dat men dan niet genoeg vliegvelden direct na de landing zou kunnen veroveren, en zo zou het luchtoverwicht niet gegarandeerd kunnen worden. Hierop verplaatste Alexander een Amerikaanse divisie naar de Britse sector, waarop onmiddellijk protest kwam van Patton.
Alexander wilde dit compenseren door hem op een later tijdstip te laten landen, maar Patton kwam met het argument dat hij bepaalde objectieven dan niet zou kunnen realiseren. Gelukkig werd er nog een divisie toegevoegd aan de Britse strijdmacht, zodat de Amerikaanse divisie terugkwam. Maar, de Amerikaanse task force zou toch later moeten landen.
2.2 Montgomery komt met een nieuw plan
Montgomery kwam echter met een fonkelnieuw plan aandragen, een gezamenlijke aanval op de zuidoosthoek van Sicilië, de Amerikanen zouden de Golf van Gela tussen Licata en het schiereiland Pachino voor hun rekening nemen.
De Britten zouden op hun beurt landen aan de oostkant van dat schiereiland, zuidelijk van Syracuse. Een verdere planning werd er niet gemaakt, men zou wel improviseren.
3 Pantelleria: het laboratoriumexperiment
Pantelleria is een piepklein eilandje op de route tussen Tunis en Malta. Het had een bezettingsmacht van 5 Italiaanse infanteriebataljons (zo’n 12.000 man) en een vliegveld. De voordelen om dit eiland uit te schakelen waren talrijk. Hieronder worden enkele belangrijke voordelen genoemd.
1: De Duitsers en Italianen hadden geen bunkerhavens meer op het eiland, voor hun schepen en onderzeeboten
2: De vloot zou van dit eilandje gebruik kunnen maken voor search and rescue operations (zoek en reddingsoperaties)
3: Er was geen bedreiging meer voor de landingsvloot vanwege de hier gestationeerde vliegtuigen.
4: De radarstations van de As zouden vernietigd worden.
5: Het belangrijkste voordeel was echter dat de geallieerde vliegtuigen van dichterbij zouden kunnen opereren gedurende de invasie.
3.1 Panterellia een nieuwe aanpak
Panterellia zou worden veroverd doormiddel van een ‘laboratoriumexperiment’, men zou namelijk het eiland dagenlang laten bestoken door bommenwerpers. Het zou dan kinderspel worden om het eilandje te veroveren op de bezettende troepen. Tegelijkertijd met Pantelleria zouden nog 3 andere, nog kleinere eilandjes veroverd worden, namelijk Lampione, Linoso en Lampedusa.
3.2 Gevechten op Panterellia
Na meer dan 10 dagen van bombardementen daagde de geallieerde vloot op voor de kust. De troepen die aan land gingen ondervonden slechts geringe weerstand, doordat de bezetters een zwaar tekort hadden aan alle voorraden voor een effectieve verdediging.
Het door Mussolini tot onneembaar fort verklaarde eiland Pantelleria, was in geallieerde handen. De andere eilandjes waren ofwel niet verdedigd, ofwel gaven ze zich over. Het verlies van Pantelleria betekende een morele slag in het gezicht van de reeds oorlogsvermoeide Italiaanse bevolking. Alle Italianen begonnen te wanhopen, tot zelfs in de hoogste regionen van het militaire apparaat toe.
4 – De verdedigingsmiddelen van de As-strijdkrachten voor Sicilie
De strijdkrachten die de As beschikbaar had waren groot, maar niet onuitputtelijk. Deze stonden aan het Russische Front of fungeerden als bezettingstroepen over bijna de gehele Europese kust. De strijdkrachten die dan toch beschikbaar waren, werden verspreid over de hele kust van Zuid-Europa, door de talloze afleidingsmanoeuvres van de Britten en Amerikanen.
4.1 De vloot
De sterke Italiaanse vloot lag werkloos in de haven La Spezia, door een brandstoftekort kon er niet uitgevaren worden. Als Mussolini zelfs zou durven om zijn vloot te riskeren, dan zou deze een dag nodig hebben om de landingsplaats te bereiken. Nabij Messina lag nog een gemengd flottielje kleine schepen.
4.2 De luchtmacht
Deze was reeds gedeeltelijk naar het Italiaanse vasteland overgebracht, een gedeelte was vernietigd op de grond door een verzuim om deze te camoufleren. Het geheel van vliegtuigen in het Middellandse Zeegebied kwam daardoor op een totaal van zo’n 1.000 vliegtuigen, maar hier stond slechts een gedeelte van op Sicilië.
4.3 De landmacht
Dus zou men moeten rekenen op de landstrijdkrachten voor de verdediging van het eiland. Op de Siciliaanse bodem waren 2 Duitse divisies aanwezig, allen tezamen zo’n 30.000 man. Deze waren zeer goed getraind en konden zelfs gerekend worden tot de elite-eenheden. Het waren de 15de Panzergrenadier-divisie en de Hermann-Goringdivisie.
De Italiaanse strijdkrachten hadden een getalsterkte van zo’n 200.000 man. Deze waren echter verdeeld over een aantal taken (luchtafweer, kustverdediging, reserve, transport). De gevechtseenheden waren onderverdeeld in 4 infanteriedivisies (de Aosta, de Napoli en de Assietta divisie waren niet op volledige sterkte en logistiek niet op orde, enkel de Livorno-divisie was redelijk van alles voorzien).
Daarbij konden nog de kustverdedigingsbataljons bijgeteld worden, wat het geheel op een totaal bracht van 8 Italiaanse divisies. Dit bracht het algehele totaal van As-divisies op 10 eenheden van divisieniveau.
Al deze eenheden stonden onder het bevel van het Italiaanse Zesde Leger, Generaal Alfredo Guzzoni.
5 – De plannen van de geallieerden
5.1 De Britse plannen
De Britse landingen vanuit zee zouden gecombineerd worden met landingen van zweefvliegtuigen. Deze moesten een brug veroveren over de Ponte Grande, om zo een overgang van deze rivier voor het 8ste leger van Monty te vergemakkelijken.
Zij kregen nog enkele secundaire doelen toegewezen, zoals de verovering van een basis voor zweefvliegtuigen, en tezamen met commandotroepen, enkele kustbatterijen. Miles C. Dempsey’s 13de legerkorps had slechts 1 hoofdtaak: de verovering van Syracuse, en hiervoor beschikte het over 2 divisies, de 59ste en de 5de.
De 5de moest Syracuse veroveren via Cassibile, terwijl de 59ste divisie de duidelijk ondergeschikte taak kreeg om de linkerflank van het legerkorps te dekken, door de verovering van Avola. De taken van het 30ste legerkorps, onder leiding van sir Oliver Leese, lagen heel wat gecompliceerder.
Deze moesten een aanval doen op het schiereiland Pachino, contact maken bij Ragusa met de Amerikanen, vervolgens optrekken naar Vissini via Palazzolo. Daarna moest hij nog oostwaarts enkele troepen sturen, temeer omdat zo de druk op Dempsey’s legerkorps verlicht zou kunnen worden.
Het gehele Britse plan was dus gebaseerd op de bijna onmiddellijk verovering van de drie belangrijkste havens: Catania, Syracuse en Augusta. Dit was volledig anders voor de Amerikanen.
5.2 De Amerikaanse plannen
Ook de Amerikanen maakten gebruik van de ondersteuning van troepen vanuit de lucht, en in dit geval nog specifieker een dropping van een versterkt regiment van de 82ste luchtlandingsdivisie. Deze zouden gedropt worden op de Piano Lupo. Hun belangrijkste taak was steun verlenen aan de troepen die aan land zouden komen, door de wegen, leidend naar de stranden, te bezetten.
Het 7de leger van Patton zou zich voor de opgedragen taken splitsen in 3 aanvalsspitsen. De 45ste divisie moest landen bij Scoglitti en de 1ste bij Gela, deze beide divisies stonden onder de leiding van Omar Bradley. Op een afstand daarvandaan stond ook nog een landing op het programma, namelijk die van de 3de divisie nabij Licata. Deze zou echter niet onder het rechtstreekse bevel staan van Bradley, maar zou een min of meer zelfstandige rol aangemeten krijgen.
De hele Amerikaanse krijgsmacht, het 7de leger, kreeg een duidelijk ondergeschikte rol toegemeten door de order dat zij de flank en achterhoede van Montgomery moesten dekken. Bovendien was in het hele landingsgebied van de Amerikanen geen haven aanwezig (uitgezonderd van Licata en Gela, die echter een beperkt vermogen hadden), wat echter gedeeltelijk gecompenseerd werd door gebruik te maken van de DUKW, een amfibievoertuig.
5.3 De datum van de operatie
Pas na het einde van de Afrikaanse veldtocht werd de datum bepaald. Dit gebeurde voornamelijk door een gunstige samenloop van de stand van de maan (luchtlandingstroepen hebben maanlicht nodig), en volledige duisternis die de marine nodig heeft om de transporten te doen plaatsvinden. Dit kwam goed uit op de nacht van 9 juli. De landing vanuit zee begon om 2.45, terwijl de para’s al om iets na middernacht op Sicilië zouden neerkomen.
5.4 De geallieerde ondersteuningstroepen (vloot & luchtmacht)
De geallieerde ondersteuningstroepen waren echter immens. De geallieerden beschikten over 3500 schepen, die verdeeld waren over 2 “task forces” (namelijk 1 voor Montgomery, en 1 voor Patton). Door het slechte weer zouden deze twee forces een uur vertraging oplopen. De luchtmacht was evenredig, en stond garant voor zo’n 650 a 670 vliegtuigen. Deze kwamen van ongeveer 20 bases in de nabijheid van Sicilië.
5.5 Goed nieuws voor de verdedigers
Op de middag van 9 juli kwam er een goede tijding aan op het hoofdkwartier van Guzzoni – algemeen bevelhebber over Sicilië. Het ging namelijk om het feit dat Hitler de 1ste Parachutistendivisie, gestationeerd in Zuid-Frankrijk vrijgegeven had.
Dat betekende dat deze indien nodig binnen 5 dagen volledig beschikbaar zou zijn. Uit deze beslissing kon men ook nog opmaken dat men in Duitsland besloten had de verdediging van Sicilië te organiseren, en geen terugtocht in te zetten.
6 De eigenlijke strijd
6.1 Aanval van de parachutisten
Wanneer Guzzoni op 10 juli, iets na middernacht, vernam van de eerste landingen der parachutisten op het eiland, verdween er een heel deel van de spanning die zich de voorbije weken had opgebouwd. Hij gaf bijna onmiddellijk het bevel tot opblazen van de havenhoofden van Gela.
Deze parachutisten-landingen waren echter helemaal niet wat de geallieerde generale staf had gedroomd dat ze zouden zijn. De mannen – zowel de Britten als Amerikanen – kwamen zeer verspreid terecht. Een fenomeen dat later nog o.a. bij operatie Overlord zou terugkomen. Maar ze groepeerden zich tot kleine groepjes, verbraken verbindingen, bezetten kruispunten, bruggen en wegen, kortom ze zorgden voor een grote verwarring in het door As-troepen bezette achterland.
6.2 Guzzoni verdeeld zijn troepen
Aangezien Guzzoni’s verdedigende capaciteit niet zo enorm groot was, nam hij een beslissing. Hij zou zijn reserves concentreren op enkele punten, namelijk Syracuse, Gela en Licata, de drie belangrijkste punten voor de verdediging van het eiland bij een aanval van de zuidkant.
Aangezien echter Gruppe Smalz tezamen met de Napoli divisie bij Syracuse stonden, kreeg de Hermann Goringdivisie het bevel om zich naar de landingen bij Gela te begeven, en de aldaar landende troepen aan te vallen.
6.3 De Britse troepen vallen aan
De eerste 2 golven van de Britse troepen profiteerden van het effect van de verrassing, en liepen de Italiaanse kustverdediging onder de voet. De kustbatterijen werden snel het zwijgen opgelegd door de talrijke scheepskanonnen.
6.4 De Amerikaanse troepen vallen aan
Bij de Amerikaanse landingen hadden de troepen bij Scottigli te kampen met een vertraging van één uur door stormweder, maar de overige twee landingen gebeurden volgens schema. Het aan land komen verliep ook vlot, er was slechts lichte tegenstand van de Italiaanse verdedigers, wel was er vuur van de kustbatterijen, maar die werd – net zoals bij de Britten – snel tot zwijgen gebracht.
7 – De tegenaanval van de As-troepen
Met de geallieerde troepen nu aan land, wijzigden de prioriteiten van Guzzoni’s troepen. Het oostelijk gedeelte van het eiland moest immers verdedigd worden, aangezien het van cruciaal belang was voor de verdediging van de As.
Hiervoor waren 3 doelstellingen te bereiken:
Doelstelling 1: De vijand tegenhouden om de versterkingen de kans te geven om te arriveren
Doelstelling 2: De vijand indien mogelijk terug te drijven in de zee
Doelstelling 3: Een ontsnappingsroute openhouden die liep via Messina.
De hieruit volgende bevelen van Guzzoni waren als volgt:
1: De 15de pantserdivisie moest naar het midden van het eiland gaan, vandaar zou het naar eender welke (al dan niet bedreigde) plek op het eiland gezonden kunnen worden.
2: De Hermann Goring-divisie moest tezamen met de Livorno-divisie een tegenaanval doen op de Amerikanen.
De geallieerde para’s, hoewel verspreid in kleine groepen, hadden toch goed werk geleverd, aangezien de As-troepen niet meer konden vertrouwen op hun verbindingen, die voor een groot gedeelte gesaboteerd waren.
De As-eenheden zouden, hoewel handelend op eigen initiatief, zonder enige coördinatie, echter zeer effectief blijken te zijn. Zo werden er op de eerste dag drie afzonderlijke aanvallen ondernomen tegen de gelande Amerikanen. Deze kwamen van de Hermann Goringdivisie, van de Livornodivisie en van het 16de legerkorps.
7.1 De aanval van de Hermann Goringdivisie
De Hermann Goringdivisie stuurde 2 versterkte regimenten naar de landingsplaatsen, één met tanks, één met infanterie. De om 4 uur vertrokken troepen waren om 14.00 uur eindelijk op hun startplaatsen (de geallieerde bombardementen, para’s en het scheepsgeschut had hen herhaaldelijk gehinderd) nabij Niscemi.
De aanval begon, maar na 2 uur strijd trok Conrath – bevelhebber van de Hermann Goringdivisie zijn troepen terug, zonder resultaat.
Het 56ste de legerkorps verging het beter. Na een contact met Amerikaanse para’s, die terugtrokken omdat ze geen zware wapens hadden, kwamen ze op Piano Lupo, een hoogte die het terrein overzag. Hier groef een gedeelte zich in, en een gedeelte trok verder. Deze laatsten trokken al snel terug naar Piano Lupo na een sterk contact met gevechtsgroepen komende van de landingsstranden.
7.2 De aanval van de Livorno Divisie
De Livorno Divisie deed een tweeledige aanval op Gela. De ene formatie bestond uit een 20-tal tanks, die tot in de stad geraakten, maar die echter na enkele uren moesten terugtrekken, omdat zij in het nadeel waren tegenover de mobielere para’s.
De infanterieformatie voerde een zinloze aanval uit – ze naderden de Amerikaanse stellingen in paradepas! – met als gevolg dat van de 600 aanvallende Italianen een zeer groot gedeelte niet meer terugkwam naar de stellingen.
De situatie bij de Britten lag helemaal anders. Hier lag slechts de Napoli divisie, een divisie die al onder zijn mansterkte was, maar die bovendien nog verspreid lag over een groot gebied. Het gevolg was natuurlijk dat de aan land komende Britse troepen het heel gemakkelijk hadden om door de Italiaanse linies te breken.
Een 70-tal parachutisten, die de Ponte Grande veroverd hadden, moesten deze na ettelijke uren gevecht achterlaten voor de Italiaanse aanvallers aldaar, maar enkele minuten later konden Britse pantservoertuigen deze vitale brug voor de directe opmars naar Syracuse heroveren.
Zo konden de gemotoriseerde troepen Syracuse op de eerste dag veroveren, en nog verder trekken naar Augusta. Onderweg stond echter Gruppe Schmalz opgesteld, en die dwong de Britse colonne tot stilstand.
7.3 Een dubbel aanvalsmotief
Guzzoni gaf nu het bevel aan Gruppe Schmalz en de Napoli divisie dat zij zo weinig terrein moesten prijs geven op de Britten, en hij gaf tegelijkertijd het bevel voor een gecombineerde aanval van de Livornodivisie tezamen met de Hermann Goringdivisie tegen de Amerikaanse troepen.
Conrath, de bevelhebber van de Hermann Goringdivisie, kreeg daarenboven ook nog eens het bevel van veldmaarschalk Kesselring om een tegenaanval te lanceren. Een dubbel aanvalsmotief dus. Terwijl de Duitsers tegen Gela zouden optrekken vanuit het noordoosten, zouden de Italianen Gela benaderen van het noordwesten. Deze plannen werden nog eens gewijzigd door Guzzoni, bevelende dat de Hermann Goringdivisie na een succesvolle aanval zich tegen de Britten zou moeten keren en dat de Livornodivisie na de val van Gela naar Licata zou optrekken.
7.4 Zware gevechten
De Italiaanse aanval noopte de geallieerden al hun beschikbare manschappen in te zetten voor de strijd, maar de aanval kon gekeerd worden, vooral door de inzet van de 15-inch kanonnen van de schepen. De Duitse aanval kwam tot op 2 km van de kust, waarop ze het bevel kregen dat ze tegen de Britten moest oprukken. (Dit kwam doordat vanuit het stafkwartier van Guzzoni het volgende bericht kwam: “De druk van de HG-divisie heeft de vijand gedwongen tijdelijk weer scheep te gaan.”).
Door de verbitterde Amerikaanse tegenstand kon de Hermann Goringdivisie niet naar het oosten trekken, en besloot Conrath om 14.00 om de divisie terug te trekken. Hierna begon Conrath aan de terugtocht – in verschillende stadia weliswaar – naar Caltagirone.
7.5 Resultaten van gevechtsacties op de avond van 11 juli
De 45ste Amerikaanse divisie zorgde voor de verovering van Camiso en het nabijgelegen vliegveld. De 3de divisie had dan weer nog 20 km te gaan tot Licata, en had zijn bruggenhoofd sterk uitgebreid.
8 – Para’s versterken het bruggenhoofd
Bij het opstellen van de plannen van operatie Husky was er rekening gehouden met de mogelijkheid tot het aanvoeren van versterkingen in de vorm van parachutisten. Dit maakte snelle versterking van de invasiestrijdkrachten mogelijk.
De aanvliegroutes werden opgesteld, met wel dit nadeel dat men over 60 km frontlinie moest vliegen, iets wat later kritiek zou blijken te zijn. Door dit alles moest Patton op 11 juli om 08.45 enkel nog Generaal-Majoor Matthew B. Ridgway verzoeken om de operatie op de starten en als landingsplaatsen het gebied Gela-Farrello aan te duiden (in Amerikaanse handen).
Ridgway had als eis gesteld dat alle luchtafweer-eenheden ingelicht zouden worden. Toen hem dit gegarandeerd werd, ging hij akkoord met het plan. Het regiment stond onder bevel van kolonel Reuben, telde ruim 2000 man en werd getransporteerd door 144 vliegtuigen.
8.1 Veel slachtoffers
Het vertrekuur was 19.00 en om 22.40 zouden de eerste para’s beginnen te springen. Een Amerikaanse mitrailleurbemanning opende het vuur op de naderende vliegtuigen. In een kettingreactie openden luchtafweer-batterijen van vloot en landmacht het vuur.
De gevolgen waren rampzalig. 8 vliegtuigen en hun bemanningen besloten om terug te keren, 23 van hen keerden zelfs helemaal niet meer terug. Hiervan 6 para’s inclusief. Het totaal aantal ‘casualties’ liep op tot 229. Hiervan 82 K.I.A. (Killed In Action). Bovendien was het regiment nog eens verspreid terechtgekomen, waardoor het nog een tijdje duurde voor het regiment al zijn nog levende manschappen bijeen had.
9 – Verschuivingen aan As-zijde
De Duitsers voerden versterkingen aan ter verdediging van het eiland, temeer om het moreel van Italië dat anders dreigde een finale klap te krijgen, te versterken. Hiervoor werden volgende bevelen uitgevaardigd:
1: De 1ste luchtlandingsdivisie werd door de lucht aangevoerd naar Sicilië.
2: De 29ste pantsergrenadier-divisie werd naar het puntje van de Italiaanse laars gebracht teneinde ze zo snel mogelijk te kunnen verplaatsen naar Sicilië.
3: Het 16de pantserkorps (althans het hoofdkwartier) kreeg het bevel over de Duitse eenheden op Sicilië.
4: Het Duitse Tweede Luchtleger(korps) werd versterkt.
5: Fuhrerbefehle : “De opmars van de vijand moet zoveel mogelijk vertraagd worden en voor de Etna tot stand gebracht worden op een verdedigingslinie die van San Stefano via Adrano tot Catania loopt”.
Een eerste breuk in de Duits-Italiaanse alliantie kwam aan het licht door de toevoeging van een bevel van Jodl dat Hube (bevelhebber 16de pantserkorps) “zoveel mogelijk Duitse levens moest sparen”, en dat er plannen gemaakt werden om Italië te bezetten in geval van een Italiaanse overgave.
10 – Het verdere verloop van het offensief
10.1 De Britse Sector
Op 12 juli lanceerde Gruppe Schmalz tezamen met de Napoli divisie een tegenaanval tegen de Britten, die moeite hadden om door de Duitste stellingen te komen. Deze aanval was simpelweg een middel om de Duitse terugtocht te dekken want de Duitsers waren immers niet sterk genoeg om in het gebied voor Lentini nog een degelijke stelling uit te bouwen.
De Duitsers trokken terug op voorbereide, sterke stellingen nabij Lentini, zodoende Augusta onverdedigd voor de Britten achterlatend. De Britten hielden het bij behoedzaam volgen. De Duitse stellingen waren te moeilijk te doorbreken, dus besloot Montgomery om langs de Etna heen te trekken, via weg 124.
Er was echter één moeilijkheid, maar een zware; die weg was namelijk gereserveerd voor de Amerikanen. Monty kon echter Alexander overtuigen, en Patton kreeg bevel om de weg aan de Britten over te laten en zodoende kreeg Montgomery alle primaire opmarsroutes naar Messina in handen. De Amerikanen kregen slechts een secundaire rol te vervullen.
Vlak na dit debacle voerde Montgomery zijn aanval uit. Hij zou doorbreken bij Lentini, en zo oprukken naar de vlakte van Catania. Para’s moesten de Primasole-brug veroveren over de Simeto – een twaalftal kilometer ten zuiden van Catania – terwijl commando’s te Agnoe landen en nabij Lentini de brug veroveren. Hierop zou de 50ste divisie naar hen oprukken.
10.2 Zware verliezen bij luchtlandingen van de Britten
De uitvoering van dit plan was echter een andere zaak. De commando’s veroverden weliswaar de brug, verwijderden de springladingen en bouwden stellingen uit, maar werden verjaagd door sterke Duitse troepen.
De luchtlandingen waren zo mogelijk rampzalig. Na last te hebben gehad van afweervuur vanaf geallieerde schepen, kwamen ze in een hels afweervuur terecht van Duitsers en Italianen. 108 vliegtuigen vertrokken, en slechts 30 lieten hun passagiers los in de buurt van het verzamelgebied.
Van de 1900 vertrokkenen kwamen er 200 man en 3 stukken anti-tankgeschut aan bij de brug. Hun doel werd eveneens veroverd, een verdediging werd opgebouwd maar numeriek waren ze te zwak. Als extra kers op de taart voor de Britten lag er een (Duits) vliegveld in de buurt, waar enkele uren tevoren een compleet regiment (van de Duitse 1ste Parachutistendivisie) was geland.
Na een dag van verwoede gevechten op de 14e trokken de zwaar gehavende Britse troepen zich terug en hielden de brug van hoger gelegen terrein af onder schot, waarmee ze verhinderden dat deze werd opgeblazen.
De aanval van de grondtroepen gaf ook niet veel hoop te kennen. Gruppe Schmalz had naast steun van para’s ook nog 2 (zelfstandige infanterie- ) bataljons gekregen. In zijn vrees om onttrokken te worden trok Schmalz zijn strijdmacht terug op de 14de na een doorbraak van een paar tanks. Deze strategische terugtocht gebeurde in een paar stages, met kleine achterhoede-eenheden als dekking. Zo kwamen de Duitsers achter hun volgende verdedigingsstelling, de rivier de Simeto.
10.3 Tweede Britse aanval komt tot stand
Een volgende Britse aanval kwam tot stand door het arriveren van de hoofdmacht van de Hermann Goringdivisie bij de Gruppe Schmalz. De 16de kon men wel een bruggenhoofd forceren in de linie, maar zeer ondiep. De volgende dag kon men het een diepte geven van 3 kilometer, en verder kwam men niet, ondanks een nachtelijke aanval. Monty had zich stukgebeten op de oostelijke naderingsweg naar Messina.
10.4 De Amerikaanse Sector
Door de gedwongen passieve houding in de verovering van Messina, ging Patton zijn leger richten op de verovering van Palermo, en zodoende lagen Agrigento en Porto Empedocle op zijn weg.
Alexander had een offensieve verkenning goedgekeurd, en dus kreeg Truscott van Patton de toestemming om de beide stadjes veroveren. Porto Empedocle zou immers voor de mogelijkheid zorgen om meer voorraden aan te voeren, en in Agrigento lag de sleutel tot West-Sicilië.
10.5 Patton verdeeld zijn troepen
Patton verdeelde zijn leger in twee legerkorpsen, het 2de onder Bradley, en een voorlopig legerkorps onder Keyes. Bradley zou met de 1ste en de 45ste Divisie moeten optrekken naar Caltanissetta en naar de noordkust, met als resultaat een splitsing van de Duitse troepen. Keyes kreeg de 3de en de 82ste (luchtlandings)divisie, tevens het deel van de 9de dat aanwezig was op het eiland. De legerreserve zou bestaan uit de 2de Pantserdivisie.
10.6 Nieuwe orders
Alexander gaf de 16de een herroepend directief uit. Monty moest zich rechtstreeks naar Messina richten, en de stad veroveren, terwijl Patton tot taak kreeg om de linkerflank te dekken. Patton barstte uit in een furie, en praatte Alexander om op een conferentie in Noord-Afrika om zijn doel te veranderen in Palermo.
Op 17 juli keerde Patton terug naar Sicilië, en gaf met vreugde het bevel dat Palermo veroverd moest worden. De stad zou benaderd worden door de 45ste divisie, met het voorlopige Legerkorps op zijn linkerflank, en de 1ste divisie naar de noordkust trekkend. De 2e pantser zou voor de finale slag zorgen door de inname van de stad.
10.7 Guzzoni trekt terug de val van Palermo
Guzzoni was tot inzicht gekomen dat toen Agrigento gevallen was, het westelijk deel van het eiland onhoudbaar zou zijn, en trok de Aosta en Assiettadivisies terug naar Nicosia. Nu waren er in het westelijk deel nog 60.000 man troepen over, voor het merendeel slecht getraind en uitgerust. Geen noemenswaardige tegenstand dus voor de slagvaardige Amerikanen.
Gelukkig maar, want zoals hierboven te lezen is, was Montgomery niet in staat om de Etna te omsingelen, en Catania te veroveren. Als hij Leese (30ste legerkorps) volgens plan zou laten doorgaan met de omsingeling, zou er nabij Enna een gat vallen in de linie. Bradley ving dit op, en veroverde het stadje met de 45ste divisie.
Nu moest deze divisie 130 km optrekken om de noordkust te bereiken en zo de bezetters van het eiland in tweeën te delen. In de middag van 22 juli bereikten ze Termini Imeresse en hadden hun opdracht tot een einde gebracht. Op diezelfde dag, om 19.00 gaf Palermo zich over.
10.8 Resultaten na de verovering van Palermo
Een aantal gevolgen en resultaten van de verovering van de geallieerden op Palermo:
1: Ten eerste hadden de Amerikanen getoond wat ze waard waren, ze hadden de onervaren rol van de slag bij de KasserinePas (in Noord-Afrika) van zich afgeschud.
2: Bovendien hadden ze nu een grote haven in handen, die in hun aanvoer van goederen zou voorzien.
3: Ten laatste had men 53.000 gevangenen gemaakt, ten koste van ongeveer 272 man; 57 doden, 170 gewonden en 45 vermisten.
11 – De verdediging komt in Duitse handen
Hitler had nog altijd de steun nodig van het Italiaanse leger, aangezien als die steun wegviel, zijn strijdkrachten op Sicilië en Italië in een lastig parket zouden komen, en zelfs gevaar liepen om afgesneden te worden van hun bevoorrading.
Bovendien zou dan het gehele Italiaanse schiereiland niet meer verdedigd kunnen worden. Daarom stemde hij toe in het voorstel van Mussolini voor een ontmoeting. Op 19 juli in Feltre was het zover. Op deze conferentie verzekerde Hitler Mussolini ervan dat hij hulp zou sturen, namelijk de 29ste Panzerdivisie.
Binnen afzienbare tijd zou er nog een tweede divisie bijkomen. Zodoende arriveerde de 29ste op Sicilië en werd door Hube direct in de linie opgesteld evenwijdig met de noordkust.
11.1 De As-strijdmachten wisselen bevelsvoering en tactiek
Duitse troepen bezetten nu de gehele linie, en Hube maakte kenbaar aan Guzzoni dat hij het bevel over de troepen zou willen overnemen. Guzzoni weigerde in eerste instantie, maar besefte later dat het Commando Supremo (Het Italiaanse Oppercommando) geen troepen zou sturen en gaf het operationele bevel door aan Hube, terwijl hijzelf nog het officiële commando droeg.
Nu kwam men met een andere tactiek op de proppen. Terwijl het Guzzoni’s instelling was geweest om uiteindelijk een tegenaanval te lanceren en zodanig een stevige uithaal te doen naar de geallieerden, kwam nu de Duitse zienswijze aan de macht. Vanaf nu zou er enkel gedacht worden aan verdedigen en het zo lang mogelijk rekken (om zo een invasie op het Italiaanse vasteland zo lang mogelijk uit te stellen) en geen zware tegenaanvallen uit te voeren.
11.2 Opstelling van de As-strijdmachten
Montgomery daarentegen liet zijn 5de, 50ste en 51ste divisie een zwaardere druk uitoefenen op de Duitsers, maar zonder resultaat. Daarom liet hij de 78ste divisie overkomen vanuit Afrika om hulp te verlenen aan de opmars.
De Duitsers hadden zich nu immers volledig in de noordoosthoek van het eiland gevestigd, en daar zeer sterk de mogelijkheden van het terrein uitgebuit. Hun opstelling was als volgt:
1: De 22ste Panzerdivisie in het noorden
2: De 15de Pantsergrenadiersdivisie in het centrum
3: De Hermann Goringdivisie in het oosten
4: De 1ste Parachutistendivisie behield enkele sleutelposities
5: Tenslotte stonden de resten van de Aosta, Livorno, Assietta en Napoli-divisies klaar om extra steun te verlenen (in de vorm van reserves en steun bij tegenaanvallen) \
11.3 Nieuwe bevelen voor de geallieerden
Aangezien Monty niet in staat bleek om Messina binnen afzienbare tijd te veroveren, kreeg Patton’s leger nu toestemming om eveneens Messina te veroveren.
Nieuwe bevelen werden opgesteld in Cassablanca, waarvan dit de belangrijkste waren:
Patton: zou verder naar het oosten trekken (waarbij hij de 45ste divisie wisselde door de 3de, en de 1ste door de 9de)
Montgomery: zou ondertussen de druk ophouden met zijn 78ste divisie (als die aangekomen was) en Adrano proberen te veroveren. Het 13de Korps moest een schijnaanval uitvoeren op Catania.
12 De Etnalinie
Voor de verdediging van Noord-Oost Sicilië was de Etnalinie perfect geschikt. Het was een heuvelachtig gebied, met in het westen slechts twee naderingswegen; Verkeersweg 113 (de kustweg) en Verkeersweg 120 (door het binnenland).
De Amerikaanse opmars langs deze wegen zou niet meevallen. Hoewel elke divisie instond voor een weg, kwamen ze slechts langzaam vooruit omdat vele bruggen en tunnels waren opgeblazen en overal Duitsers verborgen zaten. Vaak moesten er omtrekkende bewegingen gemaakt worden en als ze voltooid waren, bleek dat de verdedigers al teruggetrokken waren op een achterliggende positie.
12.1 Terugtocht
Een Duitse nachtelijke terugtocht van op 27 juli zorgde ervoor dat Nicosia in Amerikaanse handen viel. Deze terugtocht was nodig door de grote Amerikaanse en Canadese druk op de Duitse 15de, 29ste en 1ste divisie, een druk die ze niet meer konden weerstaan.
Nu kwamen de Amerikanen aan de noodzaak om Troina te veroveren. Op de weg naar dit bergstadje lag Cerami. Dit dorpje werd betrekkelijk snel veroverd, de indruk wekkende dat het een makkelijke operatie zou worden. Niets was minder waar. Het oorspronkelijke regiment dat met de taak was belast, moest nog met 4 andere regimenten versterkt worden, voor het stadje viel.
Troina had immers een zeer goede natuurlijke verdedigingspositie, en het behield ook nog eens een belangrijke sleutelpositie in de Etnalinie. De 15de Pantserdivisie in Troina werd bedreigd met omsingeling toen de Canadese troepen Adrano naderden. Daarom stuurde Hube zijn laatste reserves naar de bedreigde divisie, en deze troepen vermeden de omsingeling. De volgende dag lieten de geallieerden twee zware bombardementen over de stad komen, maar zonder terreinwinst voor hen.
12.2 Etnalinie doorbroken
Op 3 augustus begonnen de Duitsers hun linie voor Catania uit te dunnen, met het oog op de terugtocht. Sterke achterhoede-eenheden zorgden voor enorme vertragingen en pas op de 5de augustus veroverde de Britse 5de divisie Catania. Op dezelfde dag gaf de troepenmacht in Adrano het ook op en daarmee was de Etnalinie doorbroken.
De Duitsers trokken nu terug op een reeks van versterkte stellingen, de Tortorici-linie genoemd (lopende van Giarre aan de oostkust naar Kaap Orlando in het noorden). Hiervoor werd ook de 15de pantsergrenadiersdivisie uit Troina teruggehaald en begon zich in te graven nabij Cesaro.
12.3 Amfibische Landing
Patton kon in het noorden zijn pantserdivisies niet gebruiken, en was zodoende veel minder wendbaar. Daarom ging hij de mogelijkheid van een amfibische landing bekijken. Er waren 4 stranden beschikbaar. Toen de 3de divisie tegen de San-Fratellolinie opbotste waar de 29ste Pantsergrenadierdivisie uitstekend was ingegraven, was het ogenblik voor een invasie gekomen.
Na 2 faliekant afgelopen aanvallen op evenveel dagen werd de operatie op 7 augustus uitgevoerd. Tegelijk met de landing trok de Duitse 29ste divisie zich terug naar achterliggende voorbereide stellingen. Zo landde het infanteriebataljon en vond geen Duitser, hun oprukkende kameraden vonden enkel bosjes Italianen die zich gaarne overgaven.
13 – De Duitsers evacueren
13.1 Voorbereiding
Op acht augustus gaf Kesselring – zonder toestemming van de Fuhrer – de order nodig voor de evacuatie van alle Duitse troepen. Generaal Hube begon onmiddellijk met de planning, en informeerde Guzzoni. Deze zou de Italiaanse troepen eveneens terugtrekken.
De operatie zou op 11 augustus een aanvang nemen, en 5 dagen duren. Baade, de bevelhebber van de veerpont en alle indirecte verbonden eenheden, zou ervoor moeten zorgen dat alle eenheden op schema overstaken, en was dus indirect verantwoordelijk voor de operatie.
Hij beschikte over diverse vlooteenheden – van veren tot motorboten – over luchtafweer en kust-baterijen, alsmede over geniebataljons voor de bediening. Hij zou zes veerroutes kunnen onderhouden. Hiervan werden een aantal gekozen, als volgt verdeeld:
1: De twee noordelijkste zouden beschikbaar zijn voor de 15de en 29ste Panzerdivisie
2: De derde veerpont was voorbehouden voor het 16de korpshoofdkwartier.
3: Een vierde was voor de Hermann Goringdivisie en aanverbonden eenheden zoals de 1ste Parachutistendivisie.
4: Er was nog een vijfde route voorzien, maar die was voorzien voor reservedoeleinden en werd niet gebruikt.
Er werden strenge schema’s aangemaakt en elke commandant werd op het hart gedrukt om zich eraan te houden, om niet te laat, maar zeker ook niet te vroeg op het punt van inscheping te komen met de eenheid. Materieel zou overdag worden overgezet waarbij voorrang gegeven zou worden aan pantserafweergeschut en gemechaniseerde wapens. Manschappen mochten enkel onder dekking van de duisternis overgezet worden.
13.2 Terugtocht in drie stappen
Nadat de Tortorici-stelling op 12 augustus zou zijn opgegeven, kwam er een terugtocht in 3 stappen. Op de terugweg werden de verdedigingslinies alsmaar korter, waardoor er eenheden van het front gehaald werden – om over te zetten – zonder dat de linie onderbemand raakte. Op één punt zou een versterkt bataljon zelfs een hele vroegere divisiesector (die wel dusdanig was ineenkrimpt) bezetten. De Italiaanse terugtocht zou over eigen veren gebeuren, terwijl hun zware materiaal over de Duitse veren verscheept zou worden.
13.3 Geallieerde tegenmaatregelen
De geallieerde luchtvloot had het veel te druk met het aanvallen van gronddoelen en het bombarderen van Rome, dat ze niet veel aanvallen konden doen om het overzetten te verhinderen. Vele van hun mensen waren immers vermoeid na weken van gevechten. Er werden weliswaar aanvallen uitgevoerd, maar echter zonder problemen te veroorzaken voor de terugtrekkende As-troepen. De geallieerde vloot durfde hun oppervlakteschepen niet in de baai te sturen, uit vrees voor de sterke kustbatterijen. De Duitse overtocht kon dus vrijwel zonder noemenswaardige problemen plaatsvinden.
13.4 Opnieuw amfibische landingen
Om opnieuw vaart te krijgen in de aanval, en de inschepingstranden te bereiken voor de evacuatie gedaan was en zo Duitse troepen in te sluiten, ging Patton opnieuw gebruik maken van een aanval uit zee. Opnieuw kon hij slechts een bataljon – zo’n 1.000 man – laten landen en hij zou ze deze keer 16 km. achter de linies laten landen.
Ze zouden een nabije heuvel moeten veroveren, Monte Cipolla, en zodanig de terugtocht van de 29ste pantserdivisie naar de evacuatie-stranden verhinderen. Natuurlijk bestond het gevaar erin dat de Duitsers de 1.000 man onder de voet zouden lopen, maar Patton accepteerde dit risico.
Op 11 augustus om 01.00 landde het bataljon en rukte op naar de heuvel. Voordat het de heuvel bereikte werden ze ontdekt en een Duits regiment dat in de buurt lag, opende het vuur. De heuvel werd weliswaar ingenomen, maar onmiddellijk omsingeld door sterke Duitse eenheden.
De geallieerden lieten vloot, luchtmacht en artillerie aanrukken om de belegerde strijdmacht ter hulp te komen, maar toch slaagden de Duitsers erin om de geallieerden in zo’n positie te dringen dat ze de terugtocht niet meer konden verhinderen. De 29ste divisie kon nu veilig van zijn positie op de Naso-heuvelrug terugtrekken. De operatie kostte 177 doden, gekwetsten en vermisten.
13.5 Duitse troepen bereiken 2de linie
De Duitsers bleven voorbeeldig terugtrekken en bereikten op 12 augustus de tweede linie. Toen besloot Montgomery op de 16de om ook een landing te laten uitvoeren. De 400 man troepen die uitgekozen waren voor deze taak, moesten landen achter de derde verdedigingslinie.
Nadat ze aan land waren gekomen, kregen ze te maken met de sterke achterhoede-eenheden van de terugtrekkende Duitsers. Het enige wat zij konden doen was de terugtrekkende Duitsers volgen, zonder zelf een actie op touw te zetten. Op hun mars lag een ravijn, met daarover een opgeblazen brug. Nu moesten ze nog wachten op de hoofdmacht, die materiaal bij zich had om bruggen te repareren. Tegen dat dit gebeurd was, waren de laatste Duitsers geëvacueerd van het eiland.
13.6 Inname Messina en laatste inscheping
Hube rapporteerde aan Kesselring om zes uur vijfendertig van de zeventiende augustus dat alle troepen overgezet waren, de operatie was afgesloten.
Diezelfde dag om 7 uur, gaven de stadsautoriteiten van de stad zich over, maar werden bevolen om de formele overgave aan Patton te geven. Iets na 10-en arriveerde Patton en aanvaarde de overgave. De eerste Britse eenheden trokken juist na de festiviteiten de stad binnen.
De eindbalans
Er is reeds lang over gediscussieerd wie nu de eigenlijke overwinnaar is geworden van Sicilië. Het is duidelijk dat de geallieerden hun doel bereikten en Sicilië veroverden. Maar toch mag dit een morele overwinning genoemd worden voor de Duitse strijdkrachten. Niet alleen hielden ze een veel sterkere vijand gedurende een lange tijd op, ze slaagden er ook in om al hun strijdkrachten te evacueren.
De Duitsers waren met 50.000 soldaten aanwezig op het eiland, tezamen met 200.000 Italianen. Van de 450.000 Geallieerden was er 1/3 gevechtstroepen. Wat – door de inferioriteit van de Italianen – maakte dat de Duitsers tegen een overmacht vochten. Bovendien hadden zij geen steun van hun vloot, en slechts sporadisch luchtsteun.
Het totale Duitse verliescijfer bedroeg 12.000, terwijl de Italianen op een totaal van 145.000 uitkwamen, inclusief krijgsgevangenen. De Amerikanen verloren 7.500 man, de Britten 11.500. Toch slaagden de Duitsers erin om 125.000 (40.000 Duitsers, 70-75.000 Italianen) man van het eiland te evacueren, tezamen met het grootste deel van hun zware materieel.
Kortom: de Duitsers voerden hier een gedenkwaardig staaltje van tijdrekken uit